پرسمان رضوی: فصل اول: حیات امام

کنیه

8-کنیه امام رضا (علیه السلام) چه بود؟ ابوالحسن مشهورترین کنیه حضرت بود و امام کاظم (علیه السلام) او را به این کنیه می خواند.

کنیه پدر معظم ایشان نیز ابوالحسن بود. از این رو در حدیث، از امام رضا (علیه السلام) با کنیه ابوالحسن ثانی یاد می شود. زیرا ابوالحسن اول کنیه امام کاظم (علیه السلام) می باشد.

کنیه خاص امام رضا (علیه السلام)، ابومحمد بود. البته این شهر آشوب از کنیه ابوعلی نیز یاد می کند.

نام و القاب

9-نام والقاب امام رضا (علیه السلام) چیست؟

نام امام، علی است و رضا، زکی و ولی از القاب ایشان است و مشهورترین لقب، رضا می باشد. ابن شهر آشوب نیز ضمن تاکید بر مشهورترین لقب امام، از القاب دیگری چون سراج الله، نورالهدی، قره عین المومنین، مکیده الملحدین، کفوالملک، کافی الخلق، رب السریر، رب التدبیر، الفاضل، الصابر، الوفی، الصدیق و الرضی یاد می کند.

رضا

10-چرا امام را «رضا» لقب دادند و چه کسی این لقب را بر امام نهاده است.

این لقب ریشه الهی دارد امام کاظم (علیه السلام) پیوسته فرزند خود را رضا خطاب می کرد و می فرمود: قلت لولدی الرضا؛ من او را رضا می خوانم.

امام علی نام عالی نسب         پناه عجم مقتدای عرب

برخی از مورخان بر این باورند که مامون عباسی، امام را ملقب به « رضا» کرد ابن خلدون در این باره می نویسد:

« چون مامون، علی بن موسی الکاظم (علیه السلام) را به ولایت عهدی برگزید و با او بیعت کرد او را به « الرضا من آل محمد» لقب داد»

امام جواد (علیه السلام) این نظر را رد کرده است.

احمد بزنطی به حضرت جواد (علیه السلام) فرمود: عده ای از مخالفان شما خیال می کنند مامون پدر شما را به رضا ملقب ساخته است، زیرا آن حضرت ولایت عهدی او را پذیرفت. امام فرمود: به خدا سوگند اینان مردمی بدکار و دروغگو هستند و خیال نابجایی کرده اند، بلکه خدای متعال او را رضا نامیده است؛ زیرا آن حضرت، خدای تعالی را در آسمان و پیامبر (صلی الله علیه و اله و سلم) و ائمه ( علیهم السلام) را در زمین از خود خشنود ساخت.

بزنطی پرسید: از کجا چنین لقبی مخصوص پدر بزرگوار شما شده است، با آنکه پدران و اجداد شما همگی مرضی خدا، رسول و ائمه طاهرین بوده اند؟ فرمود: علت اینکه پدر من از میان تمام ائمه بدین لقب مفتخر گشت، این بود که دوست و دشمن از وی خرسند بودند، لیکن پدران او هرگاه مورد توجه و علاقه دوستان بودند، دشمنان از آنها رضایتی نداشتند.

 

سلام علی آل طه و یاسین	سلام علی آل خیر النبیین
سلام علی روضه حل فیها	امام یباهی به الملک و الدین
امام به حق شاه مطلق که آمد	حریم درش قبله گاه سلاطین
شه کاخ عرفان گل شاخ احسان	در درج امکان مه برج تمکین
علی بن موسی الرضا کز خدایش	رضا شد لقب چون رضا بودش آیین
ز فضل و شرف بینی او را جهانی	اگر نبودت تیره چشم جهان بین
پی عطر روبند حوران جنت	غبار دیارش به گیسوی مشکین
اگر خواهی آری به کف دامن او	برو دامن از هر چه جز اوست در چین
چو جامی بچش لذت تیغ مهرش	چه غم گر مخالف کشد خنجر کین

 

 

عالم آل محمد

11-آیا لقب « عالم آل محمد» برای امام رضا (علیه السلام) مستند است یا در قرون اخیر این لقب را به ایشان نسبت داده اند؟ این لقب را امام کاظم(علیه السلام) بر زبان جاری ساخت و آن را به فرمایش پدر گرامی اش امام صادق (علیه السلام) مستند می کرد؛ اسحاق بن موسی برادر امام رضا (علیه السلام) در این باره می گوید: « پدرم به فرزندانش می فرمود: این برادر شما علی، عالم آل محمد است، مسائل خود را از وی بپرسید؛ و سخنان او را به خاطر بسپارید، من از پدرم جعفر بن محمد شنیدم که مکرر می گفت عالم آل محمد صلی الله علیهم اجمعین، در صلب تو است؛ کاش من او را می دیدم، وی با امیرالمومنین (علیه السلام) هم نام است»

ضامن آهو

12-چرا به امام رضا (علیه السلام) « ضامن آهو» می گویند؟

در این باره به دو گزارش تاریخی اشاره می کنیم:

1-امام پس از ورود به نیشابور دستور ساخت حمام، حفر قنات و ساخت حوض آب را در جوار مسجد داد و این مکان به گرمابه امام رضا (علیه السلام) شهرت یافت. در انجا ماده آهویی به آن بزرگوار پناه آورد؛ ابن حماد در اشعارش به این مساله اشاره کرده است: « الذی لاذبه الظبیه و القوم جلوس» کسی که آهو بدو پناه برد در حالی که مردم نشسته بودند»

2-شخصی به نام عبدالله که زیدی مذهب بود و اعتقادی به امامت امام رضا (علیه السلام) نداشت، می گوید: همراه امام بودیم و در صحرا گله آهویی پیدا شد ناگاه آن سرور به یک بچه آهویی اشاره کرد، دیدیم بی درنگ آن بچه آهو امد و در مقابل آن حضرت ایستاد و امام دست مرحمت بر سر آن بچه آهو کشید و او را به غلام خود سپرد. در آن حال بچه آهو مضطرب شد و خواست به چراگاه خود برگردد. آن حضرت سخنی با آن بچه آهو فرمود که ما نفهمیدیم، لکن بچه آهو آرام گرفت و از اضطراب افتاد! چون این پیش آمد شد، آن حضرت به من فرمود: ایا ایمان نیاوردی؟ یعنی: پس از دیدن این معجزه به امامت من اعتقاد پیدا نکردی؟ عرض کردم: چرا ای آقای من! تو حجت خدایی و من توبه می نمایم از اینکه تا حال قائل به امامت شما نبودم. آنگاه آن حضرت به آن بچه آهو فرمود: اینک برو به سوی چراگاه خود آن بچه آهو شروع کرد به گریه کردن و دیدیم اشک از چشمان او جاری شد و خود را به آن جناب می مالید. آنگاه آن حضرت رو به من کرد و فرمود: ایا می دانید این بچه آهو چه می گوید؟ عرض کردم:خدا و پسر پیغمبرش آگاه ترند. فرمود می گوید: چون مرا به جانب خود خواندی و من اطاعت کرده و به خدمتت آمدم، امید داشتم که از گوشت من تناول فرمایی. لکن حال که مرا مرخص فرمودی من گریان و محزونم که قابل نبودم از گوشت من بخوری تا به آن فیض برسم.

ضامن آهوست چشمان دو شهد روشنت	کاش آهوی بیابان دو چشمت می شدم
کاش یک شب می شدم خیس نگاه سبز تو	شاهد اعجاز باران دو چشمت می شدم
کاش یک شب نور می نوشیدم از چشمان تو	غرق در دریای عرفان دو چشمت می شدم

 

 

قبله هفتم

13-چرا به امام رضا(علیه السلام) « قبله هفتم» می گویند؟

نظر به اینکه هفت مدفن برای معصومین « علیهم السلام» وجود دارد؛ حرم پیامبر، قبرستان بقیع، نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و مشهد. از این رو مدفن امام علی بن موسی الرضا (علیه السلام) در میان برخی از مردم، به عنوان « قبله هفتم» شهرت یافته است. البته قبله در اینجا به معنی قبله نماز نیست.

همچنین ممکن است مقصود، هفت شهر مقدس یا هفت شهر عشق باشد که عبارتند از: مکه، مدینه، نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و مشهد.

امام غریب

14- چرا به امام رضا (علیه السلام) لقب غریب می دهند؟ آیا به خاطر دوری از اجداد بزرگوارشان بوده است؟

درباره این لقب چند نکته لازم به ذکر است:

1-غریب کسی است که از وط خود دور افتاده باشد این وصف شامل امام رضا (علیه السلام) نیز می گردد؛ چون او مجبور شد شهر مدینه را به تنهایی و بدون همراه داشتن خویشان نزدیک خود، ترک گوید.

2-غریب کسی است یار و دوستداری ندارد.

امام رضا (علیه السلام) سال های پایانی عمر خود را در مرو در غربت گذراند و روزها را در میان افرادی که هیچ سنخیتی با  او نداشتند و منافقانه او را احاطه کرده بودند، سپری کرد. با رجوع به منابع تاریخی به نمونه هایی از آن روبرو می شویم.

3- محل دفن معصومین در حجاز و عراق است و این دو منطقه قرن ها محل آمد و شد پیروان اهل بیت عصمت بود و دوستداران ایشان به راحتی به زیارت قبور نورانی ایشان راه می یافتند. لیکن مزار امام رضا (علیه السلام) به دلیل هجرت اجباری، در خراسان قرار گرفت و این دوری و بعد مسافت، به نوعی غربتی را برای حضرت فراهم آورده بود و امام خود می فرمود: « مرا در سرزمین غربت دفن می کنند» هرچند که با گذر ایام، علاقمندان امام در این خطبه، با شور و شعف، غبار غربت را از آن مکان زدودند.

4- واژه غربت و غریبی در روایات ما نیز به کار رفته است؛ به این دو روایت بنگرید:

الف) امیرالمومنین (علیه السلام) می فرماید: « به زودی مردی از فرزندان من درخراسان به وسیله زهر کشته خواهد شد. آگاه باشید کسی که او را در غربتش زیارت کند، خداوند گناهان او را بیامرزد»

ب) امام رضا (علیه السلام) می فرماید: « هر کس مرا در این غربت زیارت کند، من او را در روز قیامت زیارت کنم»

5- این غربت یک پیام سیاسی در پی داشت؛ اینکه چگونه و چرا امامی که به ظاهر مسند ولایت عهدی را دارا بود، خود را غریب می خواند.

نقش انگشتری

15- نقش خاتم و انگشتر امام چه بود؟

در متون کهن از عبارات ذیل با عنوان نقش خاتم امام رضا (علیه السلام) یاد می کنند؛

« حسبی الله»، « ما شاء الله لا قوه ه الا بالله»، « ولی الله»، « انا ولی الله» و « العزه لله»

منبع: http://www.epaqr.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=77&Itemid=131